🏰 Dom Marszałkowski – Cicha Rezydencja w Parku Pałacowym

W sercu Parku Pałacowego w Białowieży, na tle starych dębów i zielonych alei, stoi urokliwy Dom Marszałkowski – budowla z 1904 roku, zaprojektowana przez Józefa Iwanowicza Nosalewicza, architekta Głównego Zarządu Dóbr Apanażowych.

🌿 Architektura i charakter

🔹 Zbudowany z czerwonej cegły, osadzony na cokole z granitowych ciosów
🔹 Układ w kształcie litery „L” – część zachodnia ma trzy kondygnacje, wschodnia dwie
🔹 Bogato zdobione detale: gzymsy, płyciny ceglane, facjatki z krzyżującymi się belkami
🔹 Dach wielospadowy z nieskomplikowanymi formami, harmonizujący z otoczeniem

🏠 Funkcje historyczne

🔹 Służył służbie dworskiej – marszałkom carskich polowań
🔹 Podczas I wojny światowej pełnił rolę salonu żołnierskiego
🔹 W latach 20. XX w. mieścił krótkotrwały przytułek dziecięcy
🔹 Od 1922 – siedziba Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego
🔹 W 1930 r. – tu założono laboratorium biologiczne, później stację chorób zwierzyny łownej

🎓 Okres międzywojenny i powojenny

W okresie międzywojennym Dom Marszałkowski gościł pracowników Dyrekcji Lasów Państwowych, a także naukowców – m.in. Stanisława Łuniewskiego, autora słynnych fotografii puszczy. Po wojnie pełnił funkcje użytkowe jako laboratorium i pracownia instytutu leśnego – działał tu do 1951 roku.

🌳 Kontekst parkowy i konserwacja

Dom Marszałkowski jest częścią dawnej osady pałacowej – wraz z Domem Jegierskim, Domem Zarządu, łaźnią i innymi. Park Pałacowy powstał na przełomie XIX i XX wieku według projektu Waleriana Kronenberga – to 50 ha w stylu krajobrazowym z aleją drzew, stawami i ruiną carskiego pałacu :contentReference[oaicite:2]{index=2}.

Budynek jest wpisany do rejestru zabytków. Przechodził prace konserwacyjne, choć obecnie dominują funkcje edukacyjne i turystyczne – można tam zobaczyć nie tylko historię architektury, ale też fragmenty dawnej osady pałacowej.

📍 Dlaczego warto tu zajrzeć?

🔹 To historyczna ścieżka przez carskie czasy – od marszałków, przez szkoły i laboratoria, po instytuty leśne
🔹 Urok architektury – cegła, daszki, płyciny – oferuje piękne zdjęcia i detale rzemiosła
🔹 Lokalizacja – w otoczeniu starych drzew, w sąsiedztwie Muzeum Przyrodniczego i pozostałości carskiego pałacu

📌 Podsumowanie

Dom Marszałkowski to niepozorny, ale niezwykle wartościowy element Parku Pałacowego, który opowiada historię Białowieży – od służb carskich łowów, przez edukację i badania, aż po turystykę i ochronę przyrody. Stanowi doskonały przykład, jak architektura może opowiadać dzieje regionu i łączyć funkcje kulturalne z przyrodniczymi.